Ένα αφιέρωμα στα Westerns, μέρος πρώτο

«Ο θεός έπλασε τους ανθρώπους, το ουίσκι τους έκανε όμορφους και οι κ.κ Σμιθ & Γουένσον, ίσους».

Με αυτή την μυθική ρήση, το λαϊκότερο και πιο ανδροκρατούμενο είδος κινηματογράφου μπορεί να φορέσει το καπέλο του, να γεμίσει το όπλο του, να κατεβάσει ένα ποτήρι «χύμα» ουίσκι για πρωινό, να κοιμηθεί πάνω σε μια πράσινη τσόχα, με άσους και βαλέδες για προσκεφάλι και να ετοιμαστεί για το «χορό του θανάτου», που είχε πει κάποτε κι ο τεράστιος Σέρτζιο Λεόνε.

Μέσα σε γυμνές βουνοπλαγιές, ακατάδεχτα σαλούν και τόνους σκόνης, κορυφαίοι ηθοποιοί πέρασαν μέσα από αυτά τα τοπία, με τα τσαλακωμένα τους ρούχα, για ν’ αποδώσουν δικαιοσύνη, να μιλήσουν μ’ ένα βλέμμα καθοριστικό που πάντα έκρυβε θάνατο, να σκάψουν βαθείς λάκκους στα πέρατα της δύσης και τέλος να πουν τις επικές τους ατάκες. Ονόματα όπως οι, Λη Βαν Κλιφ, Κλιντ Ίστγουντ, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τσαρλς Μπρόνσον, Γκάρι Κούπερ, Στηβ Μακουίν, Κερκ Ντάγκλας, Γκρέγκορι Πεκ, Χένρι Φόντα, Τζέιμς Στιούαρτ, και τόσοι άλλοι, είχαν την προσωπική τους περιπλάνηση και ιστορία να πουν. Είχαν την τιμή και την ευκαιρία να υπηρετήσουν τα γουέστερν.

Τα «καουμπόικα» λοιπόν, που λέγαμε και μικροί, γοήτευαν και θα γοητεύουν πάντα για πολλούς και διάφορους λόγους από τον τελευταίο άνθρωπο πάνω στη γη μέχρι κορυφαίες προσωπικότητες της τέχνης, που δήλωσαν οπαδοί, όπως οι Ουίλλιαμ Μπάροουζ, Σάμιουελ Μπέκετ, Μαρία Κάλλας, τον δικό μας Νίκο Καρούζο κ.α. Από το πρώτο γουέστερν του Έντουιν Σ. Πόρτερ, «Η Μεγάλη Ληστεία του Τραίνου»,που γυρίστηκε το 1903, (δυο μέρες γυρίσματα, δώδεκα λεπτά σε διάρκεια, δεκατέσσερις σκηνές συνολικά, προβολή στη πρώτη αίθουσα κινηματογράφου στην Αμερική), μέχρι το φετινό εξαιρετικό, «The Proposition», σε σενάριο Nick Cave, χιλιάδες γουέστερν γυρίστηκαν και χιλιάδες πιστολέρο πέρασαν από το λευκό πανί. Πρόσωπα σκληρά μ’ ένα σκοτεινό παρελθόν να τους συντροφεύει, άνθρωποι χωρίς όνομα κι ένα πουράκι καρφωμένο ανάμεσα στα χείλη τους, ένδοξοι έρωτες που πέθαναν και ζητάνε εκδίκηση, ένα παρόν που η μόνη του μοίρα είναι η περιπέτεια και ο εξοβελισμός του κακού. Είναι εκεί που τα πολλά λόγια είναι περιττά και τα όπλα μιλάνε από μόνα τους. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την απίστευτη ατάκα του Γουάλας στον «Καλό, Κακό και Άσχημο», όταν λέει στον επίδοξο δολοφόνο του, αφού τον έχει σκοτώσει μέσα από μια μπανιέρα και τις βόμβες του πόλεμου απ’ έξω να δίνουν το ρεσιτάλ τους, «If you got to shoot, shoot, don’t talk». Η ακόμα και τον Harmonica man, στο «Κάποτε στη Δύση», όπου απλά παίζει τη φυσαρμόνικα του αγέρωχα και περιμένει. Περιμένει την ώρα που θα πάρει το αίμα του πίσω και θα αποχωρήσει και πάλι μόνος χωρίς την μελωδία του. Όπως είπαμε είναι άνθρωποι μόνοι, άνθρωποι που τους στοιχειώνει ο σκοπός τους, φασκιωμένοι μ’ ένα κώδικα τιμής που θα τον τηρήσουν έστω κι αν βρεθούν αντιμέτωποι με τον ίδιο το θεό. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν θεό γιατί αυτοί οι ίδιοι είναι ο κύριος που θα διαλύσει τα πάντα. Ο θάνατος ενσαρκωμένος στην πιο εκδικητική του μορφή.

Ο Τζέισον Ρόμπαρντς στη πανέμορφη Κλαούντια Καρντινάλε και πάλι στην ίδια ταινία: «Δεν καταλαβαίνεις Τζιλ. Τέτοιοι άνθρωποι έχουν κάτι μέσα τους, κάτι που σχετίζεται με τον θάνατο. Αν ζήσει, θα περάσει απ’ αυτή τη πόρτα, θα πάρει τα μπογαλάκια του και θα φύγει».

Οι κοινωνίες των γουέστερν είναι σάπιες. Οι άνθρωποι είναι σάπιοι, η δικαιοσύνη είναι σάπια, οι έρωτες είναι σάπιοι. Όλα κυλούν πάνω σε μια ανήθικη σαθρότητα που περιμένει τον εξαγνιστή της. Δεκαετίες και χρόνια πέρασαν από αυτές τις εποχές, αλλά οι κοινωνίες έμειναν οι ίδιες. Τιμωροί βέβαια σταμάτησαν να υπάρχουν και όλοι οι ήρωες θάφτηκαν από μια αδέσποτη ιστορία ή και τον ίδιο τους τον εαυτό. Η αγάπη που έχουμε για τα γουέστερν, έχει να κάνει με την πληρωμή. Η πληρωμή που έρχεται με τον πιο επικό τρόπο που έχει σινεματογραφηθεί ποτέ. Το απόβλητο και άτιμο ον δε θα γλιτώσει ποτέ, ο ύπουλος κι άνανδρος παρίας θα φάει τη σφαίρα του στο τέλος και θα πέσει καταγής με τον πιο περίδοξο τρόπο. Κάτω από έναν καυτό ήλιο, δίπλα σ’ ένα πηγάδι με βρωμιά απ’ τον άξεστο ιδρώτα του, από τον πιο γρήγορο και τον πιο έξυπνο. Μέχρι να φτάσουμε όμως ως εκεί θα παρακολουθήσουμε μια ιστορία που είναι εφήμερη. Σχέσεις φιλικές που είναι εφήμερες, αλλά θα συνταχθούν εναντίον του δολοφόνου με ήθος και πίστη μέχρι την διεκπεραίωση. Μετά όλοι βαδίζουν πάλι μόνοι. Μέχρι το τέλος όμως, η φιλία θα μείνει πίστη. Όπως στην «Άγρια Συμμορία» του Σαμ Πέκινπα όπου ο Πάικ Μπίσοπ μιλάει γι’ αυτή καταλήγοντας πως αν δε μπορείς να το κάνεις ούτε αυτό τότε είσαι χειρότερος κι από τα ζώα, είσαι τελειωμένος. Όλα αυτά γίνονται μ’ ένα βλέμμα, με μια κίνηση, με μια μυστική και ιερή συνομωσία που δε χρειάζεται να περάσουν φλύαροι διάλογοι και αναλύσεις για το τίποτα με αλλεπάλληλα άχρηστα επιχειρήματα και αναίτιες συναντήσεις. Στο γουέστερν κάθε στιγμή είναι σημαντική, όλα συμβαίνουν χωρίς κενολογίες και τα πάντα πραγματώνονται όταν οι θάμνοι γδέρνονται από την ατέλειωτη άμμο. Μετά απλά ο φτωχός και μόνος καουμπόη, καβαλάει το γκρίζο του άλογο κι έτσι σιωπηλός, μόνος, δυνατός, νικητής, ρίχνει μια τελευταία ματιά στην όμορφη καμπαρετζού που με την σειρά της θα τον θυμάται για πάντα, έστω κι αν δεν πέρασε ποτέ απ’ το κρεβάτι της.

Οι ήρωες των γουέστερν έχουν όλοι μυθοποιηθεί και όχι άδικα. Από τους Γουίλιαμ Σ. Χαρτ και του Τομ Μιξ στην εποχή του βωβού κινηματογράφου, στους Γκάρι Κούπερ και Τζον Γουέιν μετέπειτα κι από τους Χένρι Φόντα και Τζέιμς Στιούαρτ, στους Κλιντ Ίστγουντ και Λι Βαν Κλιφ. Φυσικά όλοι αυτοί δε θα ήταν τίποτα χωρίς τους αείμνηστους σκηνοθέτες Τζον Φορντ, Σέρτζιο Λεόνε, Σαμ Πέκινπα, Άντονι Μαν κι αργότερα τον Κλιντ. Ο καθένας με το διαφορετικό του ηχηρό στυλ έδινε πάντα μια ανανέωση στο είδος κι άφηνε το στίγμα του ανά τους χρόνους που πέρασαν. Ακόμα και τη δεκαετία του 90 που πολλοί βιάστηκαν να ξαναβάλουν την ταφόπλακα και να τοποθετήσουν τα όπλα στα μπαούλα, ήρθαν οι «Ασυγχώρητοι» να κλείσουν ένα σωρό στόματα, να φέρουν τον κόσμο στις αίθουσες και να αρπάξουν το χρυσό αγαλματίδιο για τη καλύτερη ταινία του 1993. Ίσως το πιο σκοτεινό γουέστερν που έχει γυριστεί ποτέ με τον Ίστγουντ να δίνει ρεσιτάλ σκηνοθεσίας και τον Τζιν Χάκμαν, ηθοποιίας.

.

..συνεχίζεται το επόμενο Σάββατο.

Written by Arturo Bandini